Kim jest tyflopedagog?

Często patrzymy na ludzi niewidomych i zastanawiamy się skąd oni wiedzą, że może przejść przez jezdnię, jak omijają krawężniki, kto ich nauczył poruszania się bez pomocy drugiej osoby? I tu właśnie pojawia się tyflopedagog – specjalista niosący pomoc osobom z dysfunkcją wzroku.

Jak klasyfikuje się osoby niewidome?

Szacuje się, że w Polsce żyje blisko 2 miliony osób niewidzących i ociemniałych, a ich liczba na świecie wynosi prawie 300 milionów. Jakie są różnice pomiędzy poszczególnymi grupami, charakteryzującymi się zaburzeniami wzroku?

Osobami ociemniałymi, określa się ludzi którzy doznali całkowitej utraty wzroku w trakcie trwania swojego życia. Urodzili się więc zatem, jako osoby sprawne, lecz w przebiegu przewlekłych chorób, wypadków lub innych komplikacji, utraciły zdolność widzenia.

Ludzie zaliczani do grupy osób niewidzących, z momentem przyjścia na świat posiadali uszkodzenia wzroku lub stracili ten zmysł, w pierwszych pięciu latach życia.

Kwestia odpowiedniego podziału tych zaburzeń jest szczególnie istotna, biorąc po uwagę postępowanie terapeutyczne, któremu takie osoby są poddawane.

Kim jest tyflopedagog?

Słowo to ma pochodzenie greckie („typhlos” czyli ślepy) i określa się nim wyspecjalizowanych pedagogów, którzy zajmują się przystosowaniem do życia, terapią oraz wychowaniem osób z zaburzeniami wzroku. Praca, którą wykonuje tyflopedagog musi być składową zespołu terapeutycznego, zajmującego się dany pacjentem – w tym przypadku osobą niewidząca lub ociemniałą. Współpraca z lekarzem okulistą i optometrystą jest niezbędna do osiągniecia skutecznych efektów całej terapii.

Jakie cechy musi posiadać tyflopedagog?

Tyflopedagogów określa się specjalistami od edukacji i rehabilitacji osób niewidomych lub niedowidzących. Aby zajmować się tego rodzaju pacjentami, konieczny jest odpowiedni poziom empatii, wysokie umiejętności komunikacyjne oraz zaangażowanie w proces terapeutyczny. Osoba taka musi posiadać szeroką wiedzę na temat środowiska, w którym funkcjonuje pacjent oraz możliwości, które należy wykorzystać w celu podniesienia komfortu życia ludzi z zaburzeniami wzroku.

Metodyka działania terapii tyflopedagogicznej

Zastosowanie terapii przez tyflopedagoga poprzedzone jest przeprowadzeniem szczegółowego wywiadu z pacjentem (lub rodzicami), który ma na celu określenie aktualnych zdolności i poziomu wiedzy. Plan rehabilitacji wzrokowej, obejmuje również rozwijanie pamięci krótko- i długotrwałej, wykorzystywanej w celu wizualizacji przedmiotów, pomieszczeń czy układu budynków. Terapia ukierunkowana jest na odpowiednią kontrolę pozostałych zmysłów oraz koordynację procesów myślowych z ruchem (bez udziału wzroku). Cecha stopniowania ćwiczeń i zadań terapeutycznych, zakłada wykonywanie poleceń tyflopedagoga w środowisku bezpiecznym (czyli początkowa nauka), a następnie stopniowe przechodzenie do przestrzeni z większą ilością zmiennych. Ma to na celu nabycie odpowiednich zdolności i odwagi, do poruszania się po ulicy w mieście lub w domu.

Podczas zajęć z pedagogiem specjalnym, zajmującym się osobami niewidomymi, terapia skupia się na zastępowaniu zmysłu wzroku przez dotyk. Osoba niewidoma uczy się wypukłego pisma dotykowego, czyli pisma i alfabetu Braille’a. Cele terapeutyczne są dostosowywane indywidualnie do umiejętności i aktualnego stanu rozwojowego pacjenta. Tyflopedagog dokonuje również oceny i korekcji posiadanych zdolności i przedstawia kolejne cele terapii, które są niezbędne do osiągnięcia wyższego poziomu funkcjonalności.

Czym zajmuje się tyflopedagog?

Można powiedzieć, że tyflopedagog uczy osobę niewidzącą mechanizmów przydatnych do codziennego funkcjonowania w społeczności oraz wykonywania niezbędnych czynności dnia codziennego, takich jak na przykład:

• umiejętności bezpiecznego gotowania, poruszania się w kuchni,
• poruszania się za pomocą białej laski, przechodzenia przez ruchliwą ulicę,
• wykorzystywania pozostałych sprawnych zmysłów,
• podniesienie ogólnej niezależności osoby niewidomej od osób trzecich.

Na zajęciach terapeutycznych tyflopedagog podpowie, których zachowań należy szczególnie unikać oraz jak oznaczyć istotne przedmioty, takie jak pojemniki i pudełka po lekach. Osoba tyflopedagoga współpracuje nie tylko z osobą niewidzącą, lecz w przypadku dzieci również z rodzicami. Opiekunowie otrzymują wtedy wartościowe wskazówki, na temat skutecznego wychowania dziecka mimo występujących utrudnień (na przykład w jaki sposób odrabiać zadania domowego dotyczące geografii lub geometrii).

Wartość obecności tyflopedagoga w zespole terapeutycznym

Pomoc terapeutów z tej dziedziny jest nieoceniona dla ułatwienia nauki funkcjonowania osoby z zaburzeniem wzroku w społeczeństwie. Podnoszenie komfortu życia, wzrost pewności siebie, możliwy dzięki uczuciu niezależności od osób trzecich oraz bezpieczne wykonywanie czynności, które sprawiają trudność w przypadku uszkodzenia zmysłu wzroku, pozwalają na zyskanie pełnej samodzielności. Jest to o tyle ważne, że edukacja ta powinna trwać do osiągnięcia najwyższego możliwego poziomu funkcjonalnego.

Źródło:

• Kluczowe zagadnienia tyflopedagogiki i nauk pokrewnych.