Zaburzenia osobowości – jak utrudniają życie w społeczeństwie?

Kobieta z zabureniami osobowości

Osobowość określa człowieka jako niepowtarzalną jednostkę. Składa się na nią zbiór cech, które powodują, iż nasze przekonania, wartości, preferencje, oceny oraz zachowania są spójne. Tworzy ona fundament funkcjonowania osoby, czyli tego jak odbiera i w jaki sposób reaguje na różnego rodzaju bodźce. Zdarza się, iż osobowość jest zaburzona, co powoduje niezrozumienie przez innych i trudności w życiu w społeczeństwie. Zaburzenia osobowości, na których skupia się ten artykuł, dotykają co dziesiątą osobę. Na próżno szukać tutaj zasady ich występowania. Nieistotny jest status społeczny, płeć czy pełnione stanowisko.

Czy znasz kogoś, kto ma ekstremalnie duże wahania nastrojów? Być może sam jest bardzo kłótliwą osobą lub skłóca ze sobą innych, węszy spisek przy każdej możliwej okazji czy patologicznie wini innych za problemy, które go spotykają? Nie można wziąć za pewnik, iż osoba taka ma zaburzoną osobowość, lecz są to bardzo silne przesłanki, aby się temu bliżej przyjrzeć. Często zachowania takie, powtarzane w silnym natężeniu, są oznakami któregoś z trzech rodzajów zaburzeń, którym przyjrzymy się w tym artykule. Kiedy wysoko konfliktowa osoba cierpi na jedno z nich, może dawać się ponosić intensywnym emocjom, być problematyczna dla bliskich, wybuchać niepohamowanym gniewem, a w skrajnych przypadkach – nawet agresją.

Zaburzenie osobowości typu borderline

Jest to najczęściej występujące zaburzenie osobowości. Szacuje się, iż cierpi na nie od 1,6% do aż 6% populacji. Charakteryzuje się niestabilnymi relacjami z innymi, częstym i gwałtownym przechodzeniem z jednej emocji, w drugą, problemami z postrzeganiem samego siebie oraz impulsywnością. To, co różni osoby zaburzone od tych, których zaburzenie nie dotknęło, to fakt powtarzalności tych zjawisk i ich niezmienności pod wpływem różnego rodzaju doświadczeń. Osobowość z pogranicza cechuje się także usilnymi próbami robienia wszystkiego, by nie czuć się odrzuconym przez innych, choć poczucie odrzucenia nieustannie im towarzyszy, jakichkolwiek kroków by się nie podjęli. Odczuwają one także uporczywe uczucie pustki bez umiejętności określenia jej konkretnego źródła. U osób dotkniętych zaburzeniem borderline, obraz samego siebie potrafi zmieniać się równie dynamicznie, jak jej nastroje. Nie dotyczy to jednak tylko samego cierpiącego. Często także podejście do innych potrafi szybko przekształcać się z idealizacji w nienawiść. Jednostki takie miotają się w swoich emocjach, co potęguje ciągłe poczucie braku satysfakcji, stabilności i beznadziei. Impulsywność ujawnia się tutaj także w obszarach tj. kompulsywne zakupy, seks czy substancje psychoaktywne. Nierzadko wiąże się to z zachowaniami destruktywnymi, samookaleczaniem, czy też myślami samobójczymi. Wiele sytuacji powoduje nadmierny stres, doprowadzający do niestałych, irracjonalnych wyobrażeń na temat rzeczywistości. Dodatkowo, są one narażone na problemy w panowaniu nad gniewem, szczególnie w wyżej wspomnianych sytuacjach wywołujących stres. To wszystko doprowadza do objawów rozpadu osobowości o dużym nasileniu, co utrudnia takim jednostkom określenie własnej tożsamości.

Narcystyczne zaburzenie osobowości

W psychiatrii pojęcie to zostało zdefiniowane w XIX w. a pierwsze wspomnienia o Narcyzie pojawiają się już w starożytnych mitach. Najprościej zaburzenie to można ująć w słowach “miłość własna” i przejawia się ona wielką wrażliwością na punkcie własnej wartości. Osoba taka odczuwa dużą potrzebę, aby czuć się dobrze samemu ze sobą. Doświadcza tego, gdy spotyka się z aprobatą innych i często samemu doprowadza do sytuacji, w której czeka na pochwałę z ich strony. Szczególnie istotne jest uznanie znaczących dla nich osób, czy takich, które powszechnie postrzegane są jako “ważne”. Jednocześnie w szczególny sposób dotyka je krytyka i nie potrafią radzić sobie z dezaprobatą. Z tego względu zaburzenie często ujawnia się po tym, gdy w krytycznych latach rozwoju dziecka, zabrakło mu odpowiedniej pochwały czy podziwu ze strony rodziców. Nie jest to jednak jedyna droga, w której rodzice mogą doprowadzić do takiego zaburzenia u dziecka. Zdarza się, że jest ono wynikiem przeciwnego podejścia – przeceniania dziecka bądź żądania od niego perfekcji. Funkcjonowanie jednostki jest niekiedy zbliżone do osób z zaburzeniem borderline w kontekście dominującego znaczenia zawiści czy gniewu. Jednostka narcystyczna często opisywana jest jako ktoś, kto zamiast żyć w rzeczywistości, przenosi się do swoich marzeń, w których widzi swój wielki sukces i uwielbienie własnej osoby. Tworzy ona legendy, w których koloryzuje fakty, w taki sposób, by wyolbrzymić własne osiągnięcia. Jednocześnie usprawiedliwia lub pomniejsza swoje niepowodzenia. Robi to, by nie ucierpiała na tym jego bardzo wrażliwa samoocena, gdyż osoba taka mogłaby sobie z tym nie poradzić psychicznie. Wielkie pragnienie bycia kimś ponad to, kim jest w rzeczywistości, powoduje powstawanie licznych zniekształceń poznawczych. Obraz siebie i innych często postrzegany jest przez osoby narcystyczne w kategorii “czarne” lub “białe”. Przekłada się to na ocenianie kogoś jako wszechmocnego lub zupełnie bezwartościowego, a więc dochodzi do idealizacji lub dewaluacji jednostek. Dodatkowo, często zwracają one uwagę na drobne szczegóły i różnice pomiędzy sobą, a innymi. Robią to przede wszystkim po to, by wesprzeć swoje poczucie własnej wartości czy wyższości.

Paranoidalne zaburzenie osobowości

Podczas rozwoju człowieka, u każdego niemowlęcia występuje czas, w którym paranoidalne przeżywanie świata jest czymś normalnym. Jest to sposób na radzenie sobie z rozmaitymi doświadczeniami emocjonalnymi, jak i fizycznymi. Dzieje się tak jednak, gdy dziecko nie ma jeszcze zdolności do rozróżnienia tego, co pochodzi “z zewnątrz”, od tego, co pochodzi z wewnętrznych przeżyć. Niemowlę wystawione na bodźce tj. brak pokarmu czy nieobecność matki odczuwa lęk. Z czasem, wraz zaspokojeniem jego potrzeb, lęk się redukuje. Uczy się także odróżniać bodźce zewnętrzne od wewnętrznych. W niektórych przypadkach jednak taki rodzaj reakcji na otoczenie towarzyszy także w późniejszych latach. Zaburzenia paranoidalne są wynikiem braku wykształcenia podstawowego zaufania do innych. Osoby takie cechuje podejrzliwość, iż inni chcą je oszukać czy wykorzystać, choć nie można znaleźć na to wystarczającego uzasadnienia w rzeczywistości. Podważają one także lojalność innych. Pomimo braku podstaw, potrafią stale oskarżać partnerów o niewierność. Dodatkowo, niechętnie zwierzają się one innym. Wynika to z obawy przed wykorzystaniem tych informacji przeciwko niej, o co podejrzewają każdego, bez wyraźnego rozróżnienia. Doszukują się także ukrytych znaczeń i czynności skierowanych przeciwko sobie w zwykłych zdarzeniach. Jednostki z zaburzeniem paranoidalnym mają trudności z wybaczaniem i długo chowają urazę. Przy tym, bardzo długo przeżywają także przykrości, które ich spotkają. Odbierają wszystko jako atak, na który reagują złością lub kontratakiem. Są bardzo wrażliwe na odrzucenie, podobnie jak w przypadku dwóch wyżej wspomnianych zaburzeń osobowości. Mają one sztywne poczucie własnych praw, niewspółmiernych do potrzeb, które wynikają z aktualnych sytuacji. Podobnie jak w przypadku osób narcystycznych, mają także tendencję do przeceniania własnego znaczenia. To wszystko rodzi problemy na płaszczyźnie codziennego funkcjonowania pośród ludzi, których żadne z zaburzeń nie dotknęło.

Jak pomóc osobie z zaburzeniami osobowości?

Na pomoc osobie zaburzonej przychodzą Profesjonalne Ośrodki Terapii oraz Specjalistyczne Centra Zdrowia. W ofercie znajdują się terapie, które skupiają się na pomocy osobom z problemami w różnych sferach funkcjonowania. W ośrodkach takich jak np. Interior Opole istnieje także możliwość terapii uzależnień, podczas której chory, dzięki wiedzy specjalistów, uczy się rozumieć na czym polega jego sytuacja i jak sobie z nią poradzić. Zdrowie psychiczne to podstawa, jeśli nie radzimy sobie z nim sami, jedynym dobrym wyborem, aby zmienić swoje życie na lepsze, jest oddanie się w ręce specjalistów.

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *

Witryna wykorzystuje Akismet, aby ograniczyć spam. Dowiedz się więcej jak przetwarzane są dane komentarzy.